Erfgoed wacht op een nieuw verhaal

Nijmegen stationsgebied. Tussen de spoorlijnen en oprijzende kantoorgebouwen ligt een gebouw dat de meeste passanten waarschijnlijk niet eens opmerken. Het oude waterpompstation aan de Nieuwe Marktstraat. Ooit, in 1885, een vitaal onderdeel van de stadsvoorziening, later gerenoveerd in 1984, maar inmiddels een vergeten relikwie, buiten gebruik gesteld door bodemverontreiniging. Het staat daar maar, afgesloten van de rest, tweederde zelfs onzichtbaar onder de grond. Een slapende reus, zou je kunnen zeggen.

De vraag die dan opborrelt: wat doe je met zo’n plek? Laten we het over aan de elementen? Of zien we hier een kans?

Waarom juist híer een brouwerscafé?

Natuurlijk, je kunt het slopen of er woningen in proppen. Dat is vaak de eerste reflex bij herbestemming. Maar is dat niet zonde, op zo’n speciale plek? Voor dit afstudeerproject wilden we dieper graven. Figuurlijk dan, want diep was het gebouw al.

Het idee: een brouwerscafé. Een plek waar het industriële karakter – die stoere staalconstructie, die betonnen kelderbak rustend op fundamenten uit 1909 – niet wordt weggepoetst, maar juist gevierd. De kelders, donker en ruim, perfect voor het brouwproces. De bovenbouw, met wat ingrepen, ideaal voor een sfeervol café dat uitkijkt op het borrelende hart van de brouwerij. Het filterhuis ernaast? Evenementenruimte! En het omliggende, wat verloren terrein? Een groene biergarten, een oase in de stad. Het leek een perfecte match. Maar een idee is nog geen ontwerp.

Van analyse tot ambitie: wat vonden we onder de stoflaag?

Voordat je begint te dromen over tapkranen en gezellige hoekjes, moet je weten wat je in huis hebt. Dus: analyseren.

1. Architectonisch & bouwtechnisch: het gebouw bleek, ondanks zijn leeftijd en leegstand, in redelijk goede staat. De staalconstructie en fundering? Herbruikbaar. Een solide basis. Wel waren er uitdagingen: de gesloten gevels schreeuwden om meer licht, en de oorspronkelijke functie had geleid tot een wat onsamenhangend geheel van ruimtes met splitlevels en sparingen. En ja, die blauwe tegels en stalen profielplaten, kijken of we daar wat mee kunnen.
2. Programma van eisen: wat heeft een brouwerscafé nodig? Capaciteit: 150.000 liter bier per jaar. Dat betekent specifieke ruimtes voor mouten, maischen, klaren, koken, gisten en lageren. En natuurlijk alle horeca-eisen, van keuken tot toiletten, plus de wens voor die uitnodigende biergarten.
3. Onze eigen ambitie: het moest meer zijn dan alleen functioneel. We wilden het industriële DNA behouden, de brouwerij en het café laten overlappen voor een unieke beleving, en het geheel duurzaam aanpakken. ‘De Nieuwe Stappenstrategie’ werd ons mantra: energiebehoefte minimaliseren, reststromen hergebruiken (denk aan warmteterugwinning en biogas uit afvalwater!), en duurzame energiebronnen inzetten.

Van mout tot glas: het brouwproces in vogelvlucht

Een brouwerij is meer dan een gebouw; het is een alchemistisch proces waar water, mout, hop en gist samenkomen tot vloeibaar goud. Voor het pompstation beoogden we een jaarlijkse capaciteit van 150.000 liter, gebrouwen in batches van 1.000 liter. Dit proces, van het schroten van mout tot het koken van de wort met hop, het vergisten en uiteindelijk het lageren, is een reis die elke bierliefhebber fascineert. De bijgevoegde afbeelding illustreert deze stappen, die niet alleen leiden tot heerlijk bier maar ook zijn ontworpen met respect voor de omgeving, inclusief slim watergebruik en hergebruik van grondstoffen. Goed bier smaakt immers nog beter als het met verstand is gebrouwen.

Het ontwerp: industrieel hart in een groene jas

Met de analyse en ambities in de hand, begon het echte ontwerpwerk. Hoe maak je van een introverte waterfabriek een extraverte ontmoetingsplek?

• Respect voor het oude: de kenmerkende betonranden blijven. De bestaande staalconstructie wordt, waar mogelijk, in het zicht gelaten en hergebruikt. De vide, ontstaan door de oude installaties, wordt het kloppend hart dat café en brouwerij verbindt.
• Nieuwe impulsen: de gesloten gevels worden opengebroken. Zwart geschilderd metselwerk vervangt de oude blauwe tegels, contrasterend met het groen van de biergarten en de behouden witte staalplaten op het dak. Buiten, op de plek van de oude bassins, komt een nieuwe waterzuiveringsinstallatie – een knipoog naar het verleden.
• De groene oase: de biergarten wordt niet zomaar een terras. Hoge bomen creëren een natuurlijke afscheiding, een intieme tuin afgezonderd van de hectiek van het station. Verharding en groen wisselen elkaar af, een landschap dat industrie en natuur verweeft.

Techniek en duurzaamheid hand in hand

Een mooi plaatje is één ding, maar het moet ook werken – en liefst een beetje verantwoord.

• Bouwtechniek: nieuwe isolatie voor dak en gevels om aan de eisen te voldoen (Rc-waarden van 6,3-7,8 voor het dak en 5,8 voor de gevels werden nagestreefd/behaald). Slimme detaillering om koudebruggen te voorkomen.
• Installaties: alles nieuw. Van de complete brouwinstallatie tot verwarming, koeling (airco voor de piekmomenten), en ventilatie (natuurlijke aanvoer, mechanische afvoer).
• Duurzaamheid concreet: de aanpak volgde ‘De Nieuwe Stappenstrategie’, gericht op het minimaliseren van de energievraag (o.a. LED, isolatie, zuinige installaties), het hergebruiken van reststromen (zoals warmteterugwinning, bierbostel als veevoer, biogas uit afvalwater) en het inzetten van duurzame energiebronnen (zonnepanelen, met als doel minimaal 50% zelf op te wekken).

Het resultaat: een nieuwe hotspot midden in Nijmegen

Deze transformatie van het waterpompstation was een ontdekkingsreis naar de potentie van een vergeten plek. Het verenigen van erfgoed met de eisen en kansen van de 21e eeuw. Het laat zien dat met een heldere visie, gedegen onderzoek en een creatief ontwerp, zelfs het meest anonieme industriële gebouw weer een stralend middelpunt kan worden. Een plek waar de geschiedenis voelbaar is, maar de toekomst wordt gebrouwen.

Meer weten?

Duik dieper in de details van dit transformatieproject:

• Brouwerij Scriptie: Brouwerij Scriptie (PDF)
• Brouwerij PVA: Brouwerij PVA (PDF)
• Brouwerij Literatuurstudie: Brouwerij Literatuurstudie (PDF)
• Brouwerij AR Analyse: Brouwerij AR Analyse (PDF)
• Brouwerij Bouwtechnische Analyse: Brouwerij Bouwtechnische Analyse (PDF)
• Brouwerij Vooronderzoek: Brouwerij Vooronderzoek (PDF)
• Brouwerij PVE: Brouwerij PVE (PDF)
• Brouwerij Schetsontwerp: Brouwerij Schetsontwerp (PDF)
• Brouwerij Installatieconcept: Brouwerij Installatieconcept (PDF)
• Brouwerij DO: Brouwerij DO (ZIP)
• Brouwerij Bouwbesluittoets: Brouwerij Bouwbesluittoets (PDF)